Bebeklerde İştahsızlık

Bebeklerde işhasızlıkla ilgili soruları Hisar Hospital Intercontinental Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanları cevapladı.

Bebekler neden iştahsız olabilir?

İştah; beynimizdeki hipotalamus denilen bölgede beslenmeyle ilgili bütün iletiler toplanır. Sadece iç değil dış faktörler de etkilidir, yiyeceği görme, koku duyma da iştahı artırabilir. İştah istenilen bir yiyeceği zevk alarak yeme, iştahsızlık ise beyinden gelen açlık sinyallerini alamama olarak tarif edilebilir. İştahsızlık çocuklarda yaş gruplarına göre farklılık gösterir. Süt çocukluğu döneminde en sık görülen sebep annelerin bebeklerin acıkmadan zorla emzirmeye çalışmalarıdır. 6-8. aylarda ek gıdaya yavaş yavaş geçmeyip devamlı emziren annelerin bebekleri daha sonra ek gıdalara karşı tepki gösterir. Oyun çağı (2-6) döneminde ise annelerin abartılı beklentilerinden kaynaklanır. Eğer Persentil eğrileri iyi ise problem yok. Bütün bunların yanında metabolik veya sistemik (kalp, karaciğer, mide-barsak sistemi) hastalıkları olan çocuklarda iştahsızdır. Çocukların iştahsız diye isimlendirmeden önce iyi muayene edilip bu tür hastalıkları ekarte etmek lazım.

Anne sütünden katı gıdaya geçişte görülen iştahsızlıkta anneler ne yapmalı?

Bebekler ilk 6 ay sadece anne sütüyle beslenmelidir. Ağız, yutak, mide barsak sistemi buna uygundur, 5. aydan sonra mide barsak sistem ek gıdaları sindirecek düzeye gelir, mesela nişastayı sindiren amilaz 5. ayda erişkin düzeyine gelir. 6. aydan sonra anne sütüne yakın kıvamda besinlerle (yoğurt gibi) başlanıp, peyder pey pütür oranını artırıp vermek lazım. Meyve suyu/püresi, sebze çorbası verilebilir. Burada annelerin yaptığı en büyük yanlış blender kullanmaktır, bu ileride pütürlü yiyeceklere alışmada sıkıntı oluşturacaktır. Anneler burada biraz sabırlı davranıp ısrarla denemeliler, ancak bebekle asla inatlaşmamalılar.

Hastalık döneminde görülen iştahsızlıkta nasıl davranılmalı?

Burada önemli olan hastalık akut yani, yüksek ateş, kulak iltihabı, nefes alıp vermeyi zorlaştıracak nezle gibi üst solunum yolu hastalıkları bizim sofraya oturmamamıza veya oturursak nazlanmamıza neden olabilir. Burada çocuğu zorlamanın bir anlamı yoktur. Önce hastalığını tedavi ettirip, beslenme olarak daha çok onun istediği yiyeceklere ağırlık vermek daha akıllıca olur.

İştahsız bebeklerde ne tür sağlık sorunları ortaya çıkabilir?

İştahsız çocuklarda kötü beslenmeye bağlı olarak büyüme gelişme geriliği, boy kısalığı, bunların yanında vitamin ve mineral eksikliği de varsa ciddi sağlık sorunlara ortaya çıkabilir.

Bebeklerde iştahsızlık hangi hastalıkların belirtisi olabilir?

Bebeklik çağında, metabolizma hastalıkları (doğumsal yağ veya glukoz metabolizma hastalıkları), doğumsal kalp hastalıkları, kalıtsal akciğer hastalıkları (kistik fibroz), endokrin hastalıkları (tiroid hastalıkları), sindirim sistemi hastalıkları, yenidoğan enfeksiyonları (torch-s) genetik hastalıklar (down sendromu), daha sonraları demir eksikliği, çinko eksikliği, eser element eksikliği, enfeksiyon hastalıkları iştahsızlığa neden olabilir.

İştahsızlık nasıl tedavi edilir?

• Özellikle ülkemizde demir eksikliği ile fazla karşılaşıldığı için çocuklara 4. veya 5. aylarda demir profilaksin başlanmalıdır.
• İnek sütü tüketimine de imkan varsa bir yıl, yoksa dokuzuncu ayda başlanmalıdır. Daha erken dönemde inek sütü kullanımı demir eksikliğine yol açabilir.
• İdrar yolu enfeksiyonları ihmale gelemeyecek durumlardan biridir. Çocuğunuz iştahsızsa mutlaka idrar yolu enfeksiyonunu da göz önünde bulundurun.
• Ek gıdalara 6. aydan daha geç başlamayın. Bebeğinizi 9. ayda sofraya oturtun. El becerilerinin, ısırma ve çiğneme becerilerinin gelişmesine yardımcı olun.
• Çocuğun sevmediği gıdalarda ısrar etmeyin. Ancak zaman zaman deneyin ya da daha cazip hale getirerek sunun.
• Çocukların mide kapasiteleri küçük olduğu için 7–8 kaşıktan sonra yemek istemeyebilirler. Bu durumda çocukları zorlamayın. Bazı anneler çocuklarını zorlayarak yemek yedirmektedirler. Eğer ki 4–6 ayda beslenmede bir problem varsa, bu organik bir nedenden kaynaklanma ihtimali yüksektir ve bu yüzden mutlaka bir uzmana başvurmak gerekmektedir.
• Çocuğunuzu başka çocuklara kıyaslamayın. Küçük kalacaksın diye sözlerle tehdit etmeyin.
• Yemek sırasında çocuğu üzecek veya korkutacak şeyler söylemeyin.
• Evde kavga eden ebeveynlerin varlığı çocuklarda yemek yemeyerek tepki vermelerine sebep olabilir.
• Yemekten önce çocuğa abur cubur gıdalar yedirmeyin. Çocuğun iştahını kesebilir.
• Uyku düzenlerini değiştirmemek veya düzen oluşturmak, temiz havaya çıkarmak, yürütmek, oyun oynamalarını sağlayarak çocukların rahatça yemek yemelerini kolaylaştırabilir.
• Çocuğun bilinçaltına yerleşmiş endişe, üzüntü, nefret veya kıskançlık gibi duygular iştah azalmasına sebep olabilir ve bu durumun tedavisi gereklidir.

İştahsız bir bebeğin sağlıklı beslenmesi için önerileriniz?

İştahsız bebeğin, ilk etapta organik bir sebebi var mı, eğer varsa o tedavi edilir. Özellikle demir eksikliği, çinko eksikliği varsa tedavisi yapıldıktan sonra iştahı düzelir. Ebeveynleri ile ilgili bir sıkıntı varsa (devamlı besleme eğiliminde olan bir anne, eşi ile devamlı tartışan bir anne veya baba, devamlı karışan anneanne-babaanne ) bunlar tedavi edildikten sonra bebek veya çocukla karşılıklı anlayış içinde konuşarak, sebzeleri şekillendirip az az sık sık besleyerek sorunlar giderilebilir.

İştahsız bir bebeği ek besinlere alıştırma sürecinde nelere dikkat etmek gerekir?

İştahsız bebeklerde anne sütünden sonra ek gıdalara geçiş biraz zordur. Ek gıdanın kıvamını biraz süte yakın tutup (blender kullanmadan) yakın tutup giderek kıvamı artırılabilir, ilk başlangıç yoğurt, muhallebi, daha sonra sebze çorbalarına geçip, az az sık sık vererek sorun çözülebilir.
Bebeğe ya da çocuğa verilen yemeğin miktarı ve niteliği iştahını etkiler mi?

Miktar ve kıvam önemli, birden yüklendiğiniz zaman, belki ilk etapta yer ama daha sonra istemeyebilir. Bazen kıvamı ve tadını da sevmezse ikinci kez istemeyebilir, az az sık sık miktar giderek artırılarak iştahsızlık problemi çözülebilir

Bebekken iştahsız olan çocukluk çağında da aynı şekilde devam eder mi?

ilk 2 yıl büyümenin en hızlı olduğu bir dönemdir, 2 ila 5 arası ise büyüme-gelişme biraz daha yavaştır, bu dönemde enerji ihtiyacı az olacağından daha az yemek yer çoğu aile bunu iştahsızlık olarak görür, büyüme hızı belli bir hızda gittiği sürece problem yoktur, bebeklikten itibaren iştahsız olanlar altta yatan herhangi bir sebep yok ise daha sonra da iştahsız gidebilir.

Çocukluk çağında sebze yemekleri tüketilmemesi daha sonraki dönemde iştahsızlığı tetikleyebilir mi?

eğer bir vitamin veya mineral eksikliğine sebebiyet verdiyse ileride de iştahsızlık yapabilir.bir ikincisi çocuk daha önce sebzeleri hiç tatmadıysa tadını hiç bilmiyorsa ileride de sebzeleri tüketmeyecektir, çünkü dili o yiyececekleri bilmiyor, yani damak zevki o yönde gelişmeyecektir.

İştahsız bebeğin iştahsızlığının nedeni anne babanın yemek kültürü ya da sofra alışkanlığı olabilir mi?

Evet, bu da bir etkendir.

Doktora ne zaman danışmak gerekir?

3 haftadan daha uzun süreli iştahsızlığın altında ise genellikle tüberküloz, kronik enfeksiyonlar, gastrik reflü, kronik böbrek hastalıkları, kalp veya karaciğer hastalıkları ve bazı doğumsal metabolik hastalıklar yatıyor. Bu nedenle 3 haftadan uzun süren iştahsızlık durumlarında çocuğun mutlaka kontrolden geçmesi gerekir.